Мемлекет басшысының Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру аясында 2015 жылдың 20 мамырындағы «Ұлттың жоспары - 100 нақты қадам» 38-ші қадамы және «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы цифрлық технологияларды кеңінен енгізуді көздейді.

Осы мақсатта Қазақстан Республикасы АСТАНА-1 кедендік және салықтық әкімшілендірудің автоматтандырылған ақпараттық жүйесін енгізді. Электронды құжаттардың көмегімен электронды декларация болып табылады, оның нәтижелері ақпараттық жүйе арқылы ғана бекітіледі.

 «АСТАНА-1» АЖ ДСҰ, ДКҰ, БҰҰ ЕЭК 33-ші ұсынымдарының, кедендік саладағы дамыған елдердің қажеттіліктеріне және E-терезесінің негізіне сәйкес әзірленген. «АСТАНА-1» АЖ ЕЭО және Қазақстан Республикасының кеден заңнамасына сәйкес келеді.

Кедендік рәсімдеудегі ақпараттық жүйелерді енгізу тұтастай алғанда экономикаға оң әсерін тигізеді.

«АСТАНА-1» АЖ-нің көп функционалды және күрделі жүйе екенін ескере отырып, оны іске асыру кезеңдерде жүзеге асырылды.

2017 жылдың 1 қазанынан бастап шекаралық пунктте барлық кедендік операцияларды аяқтауды қамтамасыз ететін «Кедендік транзит» шағын жүйесі іске қосылды (белгілі артықшылықтар арасында болашақта транзиттік декларацияға айналатын алдын-ала мәліметтерді қалыптастыру мүмкіндігі бар. Алдын ала ақпарат алынған тауарлар болған жағдайда, тәуекелдерді басқару жүйесін алдын-ала талдау жүргізіледі және тауарлар келген кезде бақылау ең аз уақыт ішінде жүргізіледі. Сондай-ақ, сыртқы экономикалық қызметке қатысушы көлік жүйесіндегі шекарадан өту процесін бақылай алады).

Департаментте осы жүйені енгізген уақыттан бері 994 транзиттік декларация шығарылды. Тіркеудің орташа уақыты 2 минут, ал осы бағдарламаны енгізгенге дейін транзиттік декларацияны кедендік ресімдеу шамамен 22 минутты құрады.

2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап «Экспорт» кедендік рәсіміне сәйкес «Кедендік декларация» шағын жүйесі іске қосылды.

Ағымдағы жылдың 1 сәуірінен бастап қалған кедендік рәсімдерге арналған «Кедендік декларация» кіші жүйесі іске қосылды. (Жағымды жақтары - тауарлардың декларациясының пакеттік және электрондық нұсқаларын кедендік өкілдерді тартпай дербес қалыптастыру мүмкіндігі кедендік ресімдеу пунктінен қашықтан кіру кезінде электронды портал арқылы тауарларға арналған декларацияларды қалыптастырады және ұсынады. Барлық қажеттi құжаттар мен ақпарат болған кезде декларация сыртқы экономикалық қызметке қатысушының тікелей қатысуынсыз автоматты түрде берiледi. Соның салдарынан тауарларға арналған декларацияның қалыптасу құнының төмендеуі, жол жүру шығындарының құны, брокерлік қызметтерді тастау және декларанттардың және ірі компаниялардағы өкілдердің азаюы. Көлік шығындарын азайту, кедендік ресімдеуді күткен көлік құралдарының бос уақытын өткізу, көліктік компаниялар үшін жалдау төлемдерін азайту. Кедендік операцияларды уақытша сақтау кезінде тауарларды орналастырумен байланысты шығындарды азайту).

Департаментте «АСТАНА-1» АЖ  тауарларға арналған 11 591 мәлімдеме шығарылды, оның ішінде мынадай рәсім:

 «Экспорт-10» – 6 784 ДТ.

 «Импорт-40» – 4 145 ДТ

      Өзге де кедендік рәсімдер – 662 ДТ.

 оның ішінде 10 207 ДТ немесе 89,9% автоматты режимде шығарылады. Орташа өңдеу уақыты - 1 минут.

Бұрын мұндай экспорттық рәсімдер 55 минутқа дейін созылып, сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар кедендік ресімдеу процесіне тікелей қатысуы керек еді.

Барлығы 11 591 ДТ, 1200-ден немесе 10%-дан тәуекелдерді басқару жүйесі жасалды (Алдыңғы бағдарламада ТБЖ орташа есеппен әрбір бесінші тіркелген ДТ-ға жұмыс істеді).

 «АСТАНА-1» АЖ бағдарламасы ТБЖ шеңберінде кедендік бақылау нысандарын пайдалануды барынша азайтты. Сонымен қатар, тәуекелдер бойынша кедендік бақылау нысандарын кедендік тексеру, кедендік және өзге де құжаттар мен ақпаратты тексеру арқылы шаралар қабылданды.

«АСТАНА» АЖ-нің енгізілуімен келесі артықшылықтар алынды:

• бір кедендік құжаттың басқа түріне автотасымалдау (транзиттік декларацияға алдын ала ақпарат);
• тауарларды сақтауға арналған электронды құжат;
• бірыңғай шот;
• тауарларды автоматты тіркеу;
• тәуекелдерді басқарудың бірыңғай жүйесі;
• кедендік төлемдер мен салықтарды есептеуді автоматтандыру;
• тауарларға арналған декларацияны автоматты түрде шығару;

• СЭҚҚ тауарларын 24/7 декларациялау;

• әлемнің кез-келген жерінен тауарды декларациялау.

Алынған нәтиже       

• қауіп-қатер болмаған кезде тауарларды кедендік ресімдеу уақытын қысқарту, бұл декларациялардың жалпы санының шамамен 89% -ы, ал қалған 11% -ы - кедендік бақылаудың жекелеген түрлеріне байланысты болатын ТБЖ жұмыс жағдайлары.
• шекаралық өткелдерде тауарлар мен көлік құралдарының транзиттік уақытын қысқарту.
• СЭҚҚ қосымша бизнесті дамытуға жинақ жіберуге мүмкіндік беретін тауарларды декларациялау кезінде СЭҚҚ қаржылық шығындарын азайту.
• сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар мен кеден органдарының тікелей байланыстарын барынша азайту жолымен сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендету
• Сыртқы экономикалық қызметке қатысушының тікелей қатысуынсыз кедендік ресімдеу жөніндегі органға тауарларға құжаттардың декларациялары мен декларацияларының электрондық нұсқаларын қашықтан қамтамасыз ету мүмкіндігі.

Мурат Акбиев

Кедендік бақылау басқармасы

Қарағанды облысы бойынша МКД