Тауарлардың кедендік құны

Тарифтік реттеу басқармасы Елбасының Бес институционалды реформасы бойынша "Бірге" бағдарламасын және "100 нақты қадам" Ұлт жоспарын іске асыру шеңберінде, ҚР 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарының негізгі ұлттық индикаторларына қол жеткізуді қамтамасыз етеді, әлемнің ең дамыған отыз елінің қатарына кіру жолында қойылған міндеттерді тиімді орындау мақсатында кедендік құнды бақылау кезінде туындайтын бірқатар мәселелерді қарауды ұсынады.

Тауарлардың кедендік құны сыртқы сауда қызметін мемлекеттік реттеу саласында елеулі рөл атқарады. Ол кедендік реттеудің маңызды компоненттерінің бірі болып табылады, өйткені адвалорлық ставка бойынша есептелетін кедендік төлемдерді айқындау үшін база болады, бұдан басқа сыртқы сауданың құндық көлемі туралы ақпаратты қалыптастыру үшін бастапқы өлшем болып табылады, сондай-ақ кеден ісі саласында әкімшілік құқық бұзушылықтар жасағаны үшін тағайындалатын әкімшілік айыппұлдарды есептеу үшін база болып табылады.

Бақылау процесінде кедендік құнды анықтауға байланысты кейбір проблемалар анықталады. Бұл кедендік құнды төмендету немесе көтеру.

Демек, кезінде сомаларын есептеу кедендік төлемдерді дұрыс анықтау базасын салу. ҚР-да кедендік құнды анықтау импортерлер мен экспорттаушылардың қызметі үшін де, Кеден құнын бақылауды жүзеге асыратын кеден органдарының жұмысы үшін де өзекті мәселелердің бірі болып табылады.

Импортталатын тауарлардың кедендік құнын төмендету кедендік төлемдердің мемлекеттік бюджетке толық түспеуіне әкеп соғады.

ЕАЭО кедендік аумағына әкелінетін тауарлардың кедендік құнын дұрыс есептеу үшін оны анықтаудың алты әдісі қолданылады. Оларды қолдану эскалациялық сипатта болады, яғни егер қандай да бір себептер бойынша алдыңғы әдісті немесе бірінші әдісті пайдалану мүмкін болмаса, декларант не кеден органы кейінгі әдісті пайдалануы мүмкін.

Кедендік құнды бақылау мәселелері

Бүгінде кедендік құнды анықтау және бақылау мәселесіне мемлекеттік кіріс органдары тарапынан да, СЭҚ қатысушылары тарапынан да көп көңіл бөлінеді.

Бөлінген проблемалардың маңыздылығы кедендік құнды айқындау — бұл декларантта кедендік құнды айқындау және әдісті таңдау кезінде, ал кеден органдарында кедендік құнды бақылау кезінде көп уақыт пен күш алатын күрделі және ауқымды процесс болып табылады.

Кедендік құнды бақылаудың негізгі проблемаларының бірі оны дұрыс емес декларациялау ("сұр импорт") болып табылады. Іс жүзінде сауда жасайтын елдер арасындағы экспорт пен импорттың айналы статистикасы қолданылады. ҚР статистикасын талдау және сауда серіктестері — елдердің кедендік статистикасының мәліметтерімен салыстыра отырып, экспорт пен импорт көрсеткіштері арасындағы айтарлықтай сәйкессіздікті жалпы анықтауға болады.

Әртүрлі елдердің кеден органдарының статистикалық деректерінің сәйкес келмеуі бірнеше себептерге байланысты: тауарлардың кедендік құнын төмендету, СЭҚ-қа қатысушылардың құжаттардың Қос жиынтығын қолдануы, елдердің тауарлар саудасында статистиканы жүргізудің әртүрлі әдістемелерін қолдануы, сондай-ақ тауардың кодтарын анықтаудағы айырмашылықтар.

Келесі мәселе-Кедендік құнмен манипуляциялар (төмендету және/немесе арттыру). Кедендік құнмен манипуляциялар туралы айтқанда, әдетте бюджетке кедендік төлемдердің толық түспеуіне алып келетін төмендетуді білдіреді.

Тағы бір маңызды проблема, ЕАЭО кедендік аумағына әкелінетін тауарлар туралы нақты баға ақпаратының болмауы, өйткені кеден органдарының лауазымды тұлғаларының иелігіндегі арнайы бағдарламалық құралдар тауардың кедендік құнын жедел бақылауға арналған толық көлемде баға ақпаратының өзекті массивін және тауар номенклатурасын кодтауды қамтымайды.

Кедендік құнды бақылау проблемаларын шешу жолдары

Көрсетілген проблемаларды шешу үшін сыртқы сауда мәмілелері туралы біріздендірілген және бірыңғай ақпараттық алаң құру мақсатында ЕАЭО мүше болып табылмайтын мемлекеттердің кеден органдарымен ЕАЭО қатысушы — елдердің кеден органдарының қарқынды ынтымақтастығын жолға қою қажет. Бұл барлық сауда жасайтын елдер арасында тиімді ақпарат алмасуға алып келеді, бұл барлық елдердің кеден органдарының қызметкерлеріне өткізілетін тауарлар туралы шынайы, толық және өзекті мәліметтерге қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Кеден құнын айқындау қағидаттарын түсіндіру және кеден органдарының оларды одан әрі талдау үшін дұрыс мәліметтерді ұсынуға кедергі келтіретін себептерді анықтау мақсатында СЭҚ жүзеге асыратын бизнеспен тұрақты негізде жұмыс кездесулерін өткізу.

Бұл ретте СЭҚ қатысушылары тарапынан ("АТАМЕКЕН" ҰКП базасында мүмкін) шетелдік серіктестермен жұмысты жолға қою қажеттілігі туындайды. Біріншіден, тауарлардың нақты кедендік құны туралы мәліметтерді қамтитын коммерциялық, тауарға ілеспе құжаттарды ресімдеу сапасын арттыру бойынша. Екіншіден, кеден органы қосымша сұрайтын құжаттар мен мәліметтерді, оның ішінде әкету елінің экспорттық декларациясын, декларацияланатын тауарларды өндірушілердің прайс-парақтарын, кедендік бақылауды жүргізу және аяқтау үшін осы құжаттардың түпнұсқаларын беру бойынша жедел ден қою.

Кедендік құнды тиімді бақылау үшін жүргізілетін іс-шаралар.

Тарифтік реттеу басқармасы Ұлттық кеден заңнамасының нормаларын және ЕАЭО заңнамасын түсіндіру бойынша СЭҚ қатысушыларымен кедендік құнды әкімшілендіру саласында тәуекелдерді азайту бойынша қолданылатын шаралар туралы дөңгелек үстелдер, кездесулер-әңгімелесулер өткізеді.

Бұдан басқа, тәуекел индикаторларын жетілдіру мақсатында тәуекелдер саласын анықтау үшін тауарларға арналған электрондық декларацияның деректер базасына талдау, мониторинг жүргізіледі.

Тұрақты негізде басқа аумақтық бейінді бөлімшелермен тәжірибе алмасу жүріп жатыр, ҚР ҚМ МКК ұйымдастырған басқа елдердің кеден органдарының басшыларымен семинарларға белсенді қатысу қабылдануда.

Осылайша, ағымдағы жылдың 8 айында Департаменттің басқармалары кедендік құнды бақылау және тауарлардың СЭҚ ТН коды бойынша жіктелуінің дұрыстығын бақылау нәтижесінде бюджетке қосымша 828,5 млн. теңге өндіріп алды.

Қарағанды облысы бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің Тарифтік реттеу басқармасы